We botsen tegen de limieten aan van hoe de wereld ons kan dragen en hoe we onszelf organiseren. Maar door zelf de zaken aan te pakken en daarbij te rekenen op elkaar kunnen we de zaken veranderen. Dat is de idee waarmee Co-Construire twee jaar geleden van start ging, een festival in Doornik waarbij mensen…
Drie dagen lang zoemde de architectuurschool Saint-Luc in Doornik van activiteit. Tijdens het jaar breken studenten er het hoofd over de vraag hoe ze interessante gebouwen kunnen optrekken. In deze laatste dagen van augustus is het ditmaal een honderdtal volwassenen, Walen en Fransen, die nadenken over hoe ze de samenleving opnieuw kunnen opbouwen, althans: dat stukje dat ze effectief anders kunnen aanpakken.
“Iedereen heeft de mogelijkheid om zaken anders aan te pakken”, zegt Gatien Bataille. Hij heeft een jarenlange ervaring in het werken met groepen en is telkens verrast hoe inventief mensen kunnen zijn als ze samenwerken. “We moeten daarbij niet altijd kijken naar de ander. We kunnen ook zelf beslissen. Hoe ga je om met elkaar thuis, op het werk, in de vriendenkring? Er zijn zoveel kansen om het anders te doen.”
Co-Construire zet de “collectieve intelligentie” centraal. Het festival doet dat met sprekers, maar des te meer met workshops om zelf aan de slag te gaan. Hoe start je een groepsdynamiek? Hoe kan je het woord nemen in een groep? Hoe kan je een hele grote groep laten beslissen over complexe vraagstukken? Het zijn slechts enkele van de vragen die gesteld worden.
Co-Construire lijkt een alternatief festival. Maar dat is niet het geval. Cocreatie en participatie zijn mainstream aan het worden. Overheden en organisaties hebben er de jongste tijd veel meer oog voor hoe beslissingen worden gemaakt, over hoe mensen betrokken worden en draagvlak wordt gemaakt. Let wel: co-construire gaat voor oprechte participatie, niet voor ‘facipulation’, waarbij participatie enkel een manier is om draagvlak te vinden voor beslist beleid.
De nood aan oprechte samenwerking en het samen uitwerken van oplossingen is groot. Nochtans voelen we die urgentie niet. “Het is zoals met een auto”, zegt filosoof Pascal Chabot, “Het is pas als de auto in panne valt dat we de auto willen repareren. Anders kijk je niet onder de motorkap. Meer en meer mensen voelen wel aan dat het anders moet met onze samenleving. En we moeten inderdaad investeren in onderwijs en cultuur. Maar het is pas als er zaken defect gaan dat we de kans kunnen grijpen om de zaken anders aan te pakken. De wereld is complex. En meer bewustzijn leidt tot vrijheid en verandering. En tegelijk moeten we bescheiden zijn.”
Die bescheidenheid legt ook Gatien Bataille aan de dag. Co-Construire is er niet om de wereld in een dag te veranderen. “Ik was al een poosje bezig met methodes uit te wisselen, maar ik vond het geschikte forum niet. Dat hebben we hier nu wel in Doornik. Hier komen nu mensen vanuit de wijde regio om drie dagen te leren en te delen.”
Dat leren gaat best radicaal: Co-Construire is een festival waar je gewoon zit. Deelnemers moeten het zelf heel actief uitbouwen. Het is niet het festival van de organisator, maar van de deelnemer. “Nu is Co-Construire van u” werd de eerste dag gezegd, waarop een aantal deelnemers de zaal verlieten. Deelname vergt immers best wat engagement. Hoewel: Co-Construire is ook leuk, zo blijkt het ook het drankverbruik. In 2017 verzetten de deelnemers 3,5 vaten bier, dit jaar dronken ze er 7.
“Het gaat ons niet enkel om het uitwisselen van methodes”, klinkt het in de eindconclusies, “Meer en meer wordt de vraag gesteld: waartoe, waarom?” En dan komt de thematische agenda van Co-Construire op de proppen: om de samenleving mens- en aardevriendelijker in te richten. “Laat ons eens dromen. We zijn in 2050: afval- en hongerproblemen zijn uit de wereld, een wereld die rechtvaardiger en klimaatbestendiger is geworden.”
“Co-Construire is een festival waar mensen kennis delen”, zegt Gatien Bataille, “Maar we zien ook meer en meer op het terrein de dingen veranderen. Er zijn meer en meer goede voorbeelden.” Of dit de klassieke besluitvorming overbodig maakt? “Neen, politici hebben we nog altijd nodig. Maar een politicus moet niet alles zelf weten en beslissen. Goede politici zijn facilitatoren, die gebruik maken van de collectieve intelligentie. Want er zijn in de wijk geen betere experten dan de wijkbewoners zelf.”
Bart Noels