Wonderlijke gastvrouwen

Het burgerplatform BXLRefugees in Brussel bestaat al meer dan twee jaar. Het wordt getrokken door twee markante figuren: Mehdi Kassou, kaderlid in een multinational, die de woordvoerder en trekker is van het platform en zijn partner, de gedreven Adriana Costa Santos. Elke avond, zonder uitzondering, verdelen ze de ‘transmigranten’ van het Maximiliaanpark, zodat ze beschut zijn en buiten het bereik van politierazzia’s. Elke avond kunnen ze hierbij rekenen op het burgerplatform van Wallonie Picarde.

“Deze jongeren kunnen onze kleinkinderen zijn. Het gaat erom ze uit de regen te krijgen, uit de koude, weg van aangekondigde razzia’s. Het is telkens een opluchting te kunnen lezen dat het park leeg is voor een avond.”

Cécile en Pierre, actieve tachtigers van Péruwelz

De vluchtelingen komen voor het merendeel uit Eritrea, Ethiopië, Somalië of Sudan. Ze dromen ervan om in het Verenigd Koninkrijk te raken. Ze zijn niet van plan om in België te blijven en er asiel aan te vragen. De overheid biedt daarom geen enkele waardige opvangplek aan. “Bewust. Niet omwille van een gebrek aan middelen. Voor de arrestaties zijn politiemensen nodig. De opvang in gesloten centra kost méér dan hen op te vangen in structuren waar ze zouden worden geïnformeerd over hun rechten. Het gaat om enkele honderden mensen, helemaal niet de invasie waarover een aantal partijen het hebben om te stoken”, zegt Coralie. Burgers nemen het dus over van de overheid: 6.000 families vangen vandaag vluchtelingen op.

“Mensen onthalen heeft ons al rijke en mooie ontmoetingen bezorgd en heeft onze kleinkinderen geleerd om mensen van elders te accepteren en te respecteren. Ze houden er nu rekening mee dat andere mensen in heel moeilijke omstandigheden kunnen leven en dat we ze moeten helpen.” – Martine, gepensioneerd lerares uit Doornik

“Onze gevoeligheid ten aanzien van ongelijkheid in de wereld heeft ons al lang de ogen geopend over het onrecht en de pijn die mensen moeten ervaren. We willen hiertegen ageren, met ons gezin, mijn man en kinderen.” – Cécile P, lerares aardrijkskunde en mama van vier kinderen, afkomstig van Taintignies

Je deur en je hart openen

“Bij de start van de eerste opvanginitiatieven kreeg ik een groot schuldgevoel. Ik heb me ingeschreven op de Facebookgroep van het platform en ik las er de getuigenissen van de opvanggezinnen. Ik moest mijn partner overtuigen. Ik had het er nog nooit over gehad met hem en ik wist niet aan wat ik me kon verwachten. Zijn antwoord, zonder nadenken: ‘Wanneer starten we?’ “, vertelt Patricia.

Elke dag brengt de Facebookgroep “Wapi/tournaisis- Hébergement plateforme citoyenne” chauffeurs, opvanggezinnen en vrijwilligers in contact met elkaar. Het is om evidente redenen een gesloten Facebookgroep. Het is ook een plek om getuigenissen, vragen en antwoorden uit te wisselen. “Je kan je engagement op verschillende manieren uiten: je kan koken voor gastgezinnen met beperkte mogelijkheden of met weinig tijd, je kan voorstellen om de was te doen, om giften te verzamelen of om een collecte te doen voor voedsel of kleding. Bakkers en supermarkten schenken ons ook hun onverkochte waren”, legt Coralie uit. “Iedereen kan vluchtelingen huisvesten en je kiest zelf hoe vaak: je kan het twee dagen per maand doen, elk weekend, een week, langdurig,…  Onze gastvrouwen en gastheren hebben een heel verschillende sociaal-economische achtergrond: studenten, gepensioneerden, alleenstaanden of families, mensen met of zonder werk… Er is geen vast profiel, er zijn enkel de waarden die we gemeen hebben.” Het lokale platform organiseert ook regelmatig ontmoetingen tussen gastgezinnen en kandidaat-gastvrouwen en -heren. Een manier om de – vaak ongegronde – schrik weg te werken.

“Door gastvrouw te zijn geef ik uiting aan het eerste artikel uit de verklaring van de rechten van de mens: ‘Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich tegenover elkaar in een geest van broederschap te gedragen.’- Patricia, verpleegster en mama van twee kinderen van 12 en 13 jaar

“Het is niet zonder schrik dat we onze eerste gasten ontvingen. Zou er gevaar zijn voor onze kinderen? Zijn ze ziek? Zullen ze houden van ons eten? Is hun cultuur wel compatibel met de onze? Dat zijn de vragen waar we mee zaten en waar we heel snel een antwoord op vonden: na enkele weekend waren we helemaal op ons gemak”, herinnert Cécile P zich.

“Voor ik de eerste keer iemand opving, zocht ik wat zekerheid. Ik nam contact op met een dame die ik vond via de grote groep van het platform. Ik heb toen twee jonge Soedanezen ontvangen die zij al eens had opgevangen. Eerst voelde het wat vreemd aan, je weet niet wie je onthaalt… maar de schrik verdween toen we elkaar de hand schudden, bij de eerste blik”, vertelt Patricia.

“Op een avond na een voorstelling in Brussel passeerde ik langs het Maximiliaanpark met Pierre en Cécile: wat een shock! Ik ben toen teruggekeerd naar huis met mijn eerste twee gasten. Ik was toen niet helemaal zeker van mezelf, maar die eerste ervaring heeft me doen beslissen om er mee voort te doen. Het is nu een jaar dat ik me verzet tegen onmenselijkheid”, zegt Colette, gepensioneerde uit Péruwelz.

“Na een vergadering over opvang van vluchtelingen hebben mijn man en ik besloten om mee te doen. Het revolteert me hoe het er nu aan toe gaat in de wereld. We zijn gestart met opvang vanaf mei 2018: twee Soedanezen en vervolgens twee Eritreeërs. In juli kregen we het mooie nieuws dat vier jonge Eritreeërs er in geslaagd waren om het Verenigd Koninkrijk te bereiken: ik heb nog steed contact met hen via Messenger. Sedert september trek ik me L. aan, een jongedame van 18 uit Eritrea die al zes maanden zwanger is. Ze heeft het vernomen in de gevangenis van Brugge, nadat ze eerst bij mij en vervolgens bij een vriendin in Péruwelz verbleef”, vertelt Martine.

“Na een oproep op sociale media zijn we bij de groep gekomen. Er was toen dringend nood aan chauffeurs om migranten in de warmte en beschutting te brengen, om hen te voorzien in dagelijkse behoeften,… Wij gaan vaak naar Brussel. Het is de gelegenheid om er de avond door te brengen, om gastgezinnen van bij ons te zien, mensen die bereid zijn om hun huis te openen voor twee à drie jongeren. Het is een plezier om de groep te zien groeien en om nieuwe mensen te leren kennen”, zegt Cécile met stralende ogen.

Ontmoetingen die levens veranderen

Elke ontmoeting is uniek. Tegelijk zijn er veel zaken herkenbaar. Coralie vertelt bewogen dat de gasten verrast zijn door de generositeit en het onthaal door Belgen die spontaan hun huizen open zetten. “Maar ze zijn bovenal geraakt door door de blik waarmee de gastheren en gastvrouwen hun gasten aankijken. Plots zijn ze niét meer onzichtbaar, ze worden beschouwd als mensen, er worden handen geschud, er wordt welkom gezegd. Eenvoudige gebaren die ze al een tijdje niet meer hebben ervaren, vaak al sedert hun aankomst in Europa. Op hun tocht zijn ze immers ‘niets’: niemand kijkt hen aan, ze hebben ‘geen waarde’. Ze ervaren intense emoties. Wij praten niet over hun parcours door Europa, tenzij ze dat zelf willen. Praten over familie of kinderen doet vaak pijn en we respecteren hun stiltes en horen ze niet uit.”

Het is vaak frustrerend om niet écht te kunnen communiceren. Het Engels schiet vaak tekort maar dan is er nog altijd gebarentaal om uit de voeten te kunnen. Voor de rest organiseert alles zich wel gemakkelijk.

“De ontmoeting verloopt heel natuurlijk. De logistiek is vrij eenvoudig: een slaapbank in onze logeerkamer,  reservejoggings, ondergoed en kousen. Dat voorzien we. Terwijl de gasten bij ons verblijven, stop ik hun kleren in de was. We hebben een voorraad merguez en kefta in de diepvries maar we koken niets speciaals: aardappelen, rijst, groenten, eieren en zelfs mosselen! Met sommigen gaan we naar de frituur, maken we een wandeling of gaan we naar het zwembad. We betrekken hen gewoon bij onze dagelijkse activiteiten” vertelt Patricia enthousiast.

De gasten willen vaak enkel uitrusten na dagen van koude of warmte trotseren en slapeloze nachten waarin ze proberen in een vrachtwagen te klimmen om het Verenigd Koninkrijk te bereiken.  Wifi is uiteraard essentieel om nieuws van familieleden te vernemen. De gasten hebben slechts zelden belwaarde. En dan zijn er nog al die kleine verhalen en herinneringen die worden opgehaald, vooral als er kinderen in de gastgezinnen zijn.

“De jongeren die we ontvangen zijn zoals onze jongeren. Ze hebben dromen, zin om te bouwen aan hun toekomst. Net als onze jongeren houden ze van spelletjes op de XBOX,  bekijken ze YouTubefilmpjes en verzorgen ze hun uiterlijk. Ze verlangen ernaar hun leven in alle rust voort te zetten, op een veilige plaats waar ze zich vrij kunnen uiten. Ze willen hun familie thuis helpen en integreren in een samenleving die hen verwelkomt.

Ze ontvluchtten hun land uit noodzaak, niet uit plezier. Ze zijn vastbesloten en ze leren ons wat veerkracht, moed en vasthoudendheid zijn. Soms kraken ze of huilen ze, zo zwaar is het gewicht op hun schouders…. Maar altijd zeggen ze ons dat we ons geen zorgen over hen moeten maken en dat wat we hen aanbieden veel betekent voor hen”, zegt Cécile P, moeder van 4 schattige kinderen.

“Een paar losse herinneringen: mijn gast die zich zorgen maakt dat hij alleen met mij in mijn huis verblijft en een zucht van opluchting slaakt als ik hem uitleg dat ik veel activiteiten, een familie en vrienden heb! Drie charmante Ethiopiërs die mijn huis van top tot teen schoonmaken: de ene stofzuigt, de andere volgt hem met de kabel en de charmante M. dweilt. De jonge moslim die met zijn orthodoxe vriend naar de kerstviering wil komen…” – Colette.

Meer gastvrouwen dan gastheren

Coralie stelt vast dat er best veel vrouwen mee helpen. Meer vrouwen dan mannen. Vermoedelijk door het feit dat vrouwen misschien meer willen beschermen, meer handeleingsbereid zijn? “Maar we hebben ook mannelijke hosts en een zeer toegewijde chauffeur, Yves. Veel mannen laten zich overtuigen door hun vrouwen en zijn achteraf volledig toegewijd.”

“Is het een verhaal van vrouwen? ” vraagt Martine zich af: “Ik denk van wel. Voor mij is het een kwestie van moederlijk instinct. Hoe kunnen we aanvaarden dat jonge en soms zeer jonge mensen midden in de winter buiten moeten slapen? Morgen moest ik twee migranten terugsturen naar Brussel omdat ik op zondag een familiefeest heb, maar gezien het weer heb ik afspraken gemaakt met een vriendin die hen op zondag zal meenemen. Ze zullen dus nog twee nachten in de warmte doorbrengen!”

Ook voor Colette ligt dit voor de hand, maar ze nuanceert: “Ja, ik merk dat het vaak een verhaal van vrouwen is, zeker wat betreft opvang. Maar ik zie ook veel mannen reageren als ik een vraag om kleding of schoenen post.  Ik heb de indruk dat ik kleine stenen gooi die steeds mooiere golven van vrijgevigheid veroorzaken!”

Een verhaal van vrouwen, mannen, kinderen: van ginder en van hier

“Nog één ding, maar o zo belangrijk: door deel uit te maken van de Wapi/accommodatiegroep heb ik veel prachtige vrouwen ontmoet die zichzelf wegcijferen om te helpen en nieuwe vrienden te maken. Dat is ook heel waardevol omdat we elkaar steunen,” zegt Martine.

“Ik verwelkom vluchtelingen zoals ik zou willen dat mijn kinderen verwelkomd worden als ze in een moeilijke situatie verkeren.  En door dit met mijn gezin te doen, krijgt broederschap een echte betekenis. Ik ben er trots op deel uit te maken van deze grote keten van solidariteit.  Mijn kinderen dragen waarden met zich mee die ze op hun beurt aan anderen proberen over te brengen. Ons leven is in 2018 definitief veranderd”, zegt Patricia.

Cécile, moeder van een groot gezin, voegt eraan toe: “Mijn gezin is gegroeid door deze menselijke ervaring. Onze kinderen begrijpen niet waarom I. en B. geen Eurostar-ticket naar Londen konden kopen, maar zich in een vrachtwagen moesten verstoppen. Ze begrijpen niet waarom we onze gasten in ‘gevangenissen’ – gesloten centra – opsluiten, terwijl ze aardig zijn, terwijl ze niets verkeerds hebben gedaan. Ze begrijpen niet waarom E., B., I., I., I., I., J., … ons zouden hinderen. Onze kinderen begrijpen echter beter dan voorheen hoe bevoorrecht ze zijn en hoe mooi de mensheid is als we elkaar helpen, als we de verschillen vergeten en iedereens geluk nastreven. Deze ervaring, die we als gezin beleven, gooit ons leven overhoop, maar doet ons tegelijk geloven in solidariteit en broederschap….. waarden die onze mensheid hard nodig heeft!”

Om af te sluiten geven we nog deze wonderlijke zin mee van schrijver Christian Grondhal: “We zijn dakloos, de hele wereld is dakloos als we er niet in slagen om ons thuis te voelen bij de anderen”.

Aniko Ozorai

Info:

• https://www.bxlrefugees.be/my-front-page/onthaal-vluchtelingen-thuis/
• Getuigenissen « Perles d’accueil »: http://www.perlesdaccueil.be/
• Facebookgroep voor Wallonie picarde :  https://www.facebook.com/groups/771999922987819/
• Contact : coralievantomme@gmail.com & moreaudom@gmail.com