Voor de tweede keer was Eurometropolis Café the place to be voor iedereen die grensoverschrijdend denkt of werkt. De vorige keer in Kortrijk, ditmaal koos het team van het organiserende NEXT festival voor de Gare Saint Sauveur in Lille. Het voormalige treinstation is al heel wat jaren de plek voor verrassende tentoonstellingen en evenementen.

Een iguanodon in Bernissart

De zomerzon en funky muziek verwelkomt de tientallen bezoekers. Voor de zaalgesprekken van start gaan kan je een kijkje nemen in “Afriques Capitales” met werk van jonge Afrikaanse artiesten. Je kan er – gratis bovendien – nog terecht tot begin september.

Eurometropolis News nodigde uit naar “De kleinste quiz ter wereld.” Drie vragen, welgemikt en overkomelijk, zo dachten we. Aartsmoeilijk blijkt achteraf, maar wel dikke fun. Enkel Franky haalde een 3 op 3. Wij leren alvast: noch Fransen, noch Vlamingen weten dat in Bernissart een iguanodon is gevonden, laat staan een museum is opgericht ter ere van de vondst van het dier. “Vraag me niet wie de muziekgroep Alt-J is, maar dit feit wist ik nu wél”, lacht Jean-Marie Ernecq (FR), “Ik ben jaren bezig geweest met de klassering van ‘le bassin minier’ tot Unesco-werelderfgoed – wat gelukt is trouwens – en zo ben ik in contact gekomen met die kant van het mijnbekken, in Wallonië. Mooie streek overigens.” Armand Héroguel, docent Nederlands aan de Université Lille 3 had zijn studenten mee opgetrommeld. Met succes, docent en studenten waren aan elkaar gewaagd. “Veel hebben we er niet van gebakken”, klinkt het, “Maar we hebben de quiz wél in het Nederlands gespeeld.”

“Creëer zelf”

Intussen zoeven de beats over het warme terras. We zoeken verpozing aan de bar. En kijken met open mond naar het ingenieuze tapsysteem waarbij bier van vanonder in de bekers wordt geïnjecteerd. Biertechnologie! Fransen en Belgen, de grenzen vervagen ter hoogte van het schuimend nat.

Intussen zijn de zaalgesprekken gestart en vice-Decaan Olivier Laloux bijt de spits af. Hij licht de verbouwing en uitbreiding van de nieuwe faculteit Architectuur in Doornik toe. Vlaams architectuurcriticus Koen van synghel schreef er alvast een lofzang op in de krant met de titel “Tekenen met pleister”. In het project worden oude en nieuwe elementen functioneel, esthetisch en respectvol verbonden met elkaar. Alvast een nieuw baken voor de stad Doornik.

Daarna is het de beurt aan Bertrand Baudry van Maker Faire France. Onlangs nog liet deze organisatie de Tripostal in Rijsel vollopen. “Zelf creëren? Iets uit de marge?”, ik dacht het niet, klinkt het op het podium. Honderden jongeren, maar ook minder ouderen, gaan maar al te graag tekeer met lasercutters, 3d-printer, robots en andere technologie. Enig criterium: doe-het-zelf. En leer van elkaar. “Ik kan jullie alleen maar uitnodigen om eens iets zelf met je handen te maken. Het plezier dat je hier aan beleeft is enorm”, besluit Baudry zijn kort maar boeiend betoog.

Coalities en vedetten

Een Vlaams journalist die eens in Rijsel komt uitleggen hoe de Franse politiek in haar werk gaat. Eerlijk gezegd: het was met enige vooringenomheid dat we de zaal binnen liepen voor de sessie van Steven Decraene. Maar de man weet verrassend goed lijnen te trekken, én ook uit te leggen waarom lijnen soms niet door te trekken zijn.

“Als het regent het in Frankrijk, dan druppelt het in Brussel”

Lang was er de regel “Als het regent het in Frankrijk, dan druppelt het in Brussel”. Wat in het zuiden evolueert vindt na een tijdje ook ingang in het noorden. Maar Decraene maakt ook meteen duidelijk dat het Belgische systeem fundamenteel anders werkt. “Een notie als ‘nationale eenheid’, dat kan werken in een unitaire staat. Maar niet in een land als België waar het land al een tijdje is opgedeeld in gemeenschappen en gewesten.” België heeft volgens Decraene ook een traditie in het maken coalities en het zoeken naar evenwicht tussen taalgroepen. Een pacificatiedemocratie waarvan het nadeel is dat de scherpe kantjes er wel afvallen, wat de duidelijkheid en zichtbaarheid van politieke keuzes niet bevordert. “Toch valt er te leren aan beide zijden. Kijk bijvoorbeeld hoe snel kleine bewegingen zich kunnen mobiliseren”, zegt Decraene. Volgens de journalist is er ook wel een verschil in de cultuur, in de volksaard. “Zo iemand als Macron, dat kan in Frankrijk. Mensen kijken er naar op. Maar in België werkt dat niet echt, daar is geen echte vedettencultus.” ‘Doe maar gewoon’, zo klinkt het vaak bij de noorderburen.

“Onder de kerktoren”

We eindigen de avond in de sofa. De theatermakers Nada Gambier, Thomas Kasebacher en Mark Echels reizen door Europa en de Eurometropool en praten met de mensen die er wonen of werken. “Het voordeel van ergens kort te verblijven als nieuwkomer is dat je nog veel aan je verbeelding overlaat waardoor je gaten invult met je ideeën.” Ze spraken met 18 mensen uit de regio Lille – Kortrijk – Tournai. En op de vraag wat hen daarbij opviel antwoorden ze: “We zijn verrast over het gebrek aan mobiliteit in deze regio. Dit is een regio waar mensen heel dicht bij elkaar wonen en waar landsgrenzen tussen lopen. Blijkbaar zijn dit ook mentale grenzen. En niet alleen tussen landen. Ook zelfs binnen een regio. We hebben een vrouw ontmoet uit Armentières die recent voor het eerst naar Rijsel ging. Dat kan je je toch niet voorstellen. We hebben ook de uitdrukking geleerd ‘onder de kerktoren wonen.’ Wel ja, dat heb je hier. Waar wij vandaag komen, daar is het evident om te verhuizen. Hier is 100 kilometer verhuizen een grote operatie.” Ook over het project van de Eurometropoolvorming laten de theatermakers zich wijfelend uit: “Ja, er zijn wel degelijk linken tussen Vlaanderen en Noord-Frankrijk, en ook tussen Doornik en Frankrijk. Maar blijkbaar hebben zelfs de Vlamingen en de Belgen niet veel met elkaar op. Vreemd, dat is nochtans één land.

“Ja, deze grensregio is fysiek één regio. En de Eurometropool is misschien een politiek project, maar in de realiteit blijkt dat mensen gewoon in hun regio blijven en zelfs niet weten wat er aan de andere kant gebeurt, ze kennen elkaar gewoon niet.”

Het resultaat van de drie theatermakers ontdek je volgend jaar in NEXT. Ze zijn intussen ook aan de slag in Georgië, Finland en Griekenland. Hun methodiek is eenvoudig en oprecht: ze praten lukraak met mensen in al die verschillende landen en regio’s en ze laten zich leiden door de gesprekken. “Deze maand in deze regio hebben we gepraat met een priester, een kok, een leraar, twee gepensioneerden en politici, activisten, allemaal mensen met verschillende bezigheden en dagelijkse contexten, dit maakt het zo boeiend. Die verschilen én die gelijkenissen. Proberen te achterhalen wat onze Europese identiteit is.”

Tinder

De avond is stilaan gevallen. De ambiance verschuift van de zaal naar het terras. Grenzen vervagen, er wordt gelachen en gepraat. Hier in de Gare Saint Sauveur krijgt de Eurometropool-van-mensen even vorm. Eva Demeulemeester schuift mee aan in een kleurig groepje. “Ik droom van een tinder voor toerisme”, vertrouwt ze ons toe. Waarbij mensen andere mensen rondgidsen in hun stad of gemeente.

We klinken erop. Eurometropolis Café mag nog lang doorgaan.

Tekst: Bart Noels voor Eurometropolis News

Reportage tot stand gekomen in samenwerking met het Agentschap van de Eurometropool Lille – Kortrijk – Tournai.